ΑΓΩΓΗ ΤΟΥΑΛΕΤΑΣ

Η απόκτηση του ελέγχου των σφιγκτήρων είναι στενά δεμένη και συμπίπτει χρονικά με την απόκτηση της αυτονομίας. Είναι ένας χώρος όπου το παιδί νοιώθει ότι μπορεί να κάνει τις δικές του επιλογές. Οι γονείς από την πλευρά τους συνήθως επείγονται να δουν το παιδί τους καθαρό, κάτι που συχνά αποτελεί προϋπόθεση για να γίνει δεκτό στον παιδικό σταθμό.

Μετά την ηλικία των 2-2,5 ετών συνήθως μπορεί να ελέγξει νευρολογικά τα αντανακλαστικά και τους σφιγκτήρες. Θα πρέπει όμως ταυτόχρονα να έχει αποκτήσει τις απαιτούμενες κινητικές, γνωστικές και κοινωνικές δεξιότητες, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στην όλη διαδικασία. Επιπλέον, θα πρέπει να θέλει να μοιάσει στους γονείς του, τουλάχιστον ως προς αυτές τις συνήθειες και να τους ευχαριστήσει, παρότι σε αυτήν την ηλικία τα παιδιά συνηθίζουν να εναντιώνονται στους γονείς τους.

Συμπερασματικά, ο έλεγχος των σφιγκτήρων προϋποθέτει:

ü  Νευρολογική ωρίμανση.

ü  Αναπτυξιακή ωρίμανση.

ü  Ανάγκη αυτονόμησης.

ü  Επιθυμία ανταπόκρισης στις προσδοκίες των γονέων.

Η μετάβαση από την πάνα στην τουαλέτα είναι μια διαδικασία δύσκολη, τόσο για το παιδί όσο και για τους γονείς και σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από τη σχέση τους. Αν η σχέση γονέων παιδιού είναι θετική, το παιδί εύκολα θα συνδυάσει τη δική του επιθυμία για αυτονομία με την επιθυμία των γονέων του να μην «βρέχεται» και να μην «λερώνεται». Αλλιώς, η όλη διαδικασία θα καταλήξει σε έναν αγώνα επίδειξης δύναμης ανάμεσα στους γονείς και το παιδί.

Ο παιδίατρος βοηθά τους γονείς να κατανοήσουν ότι:

Ø  Ο έλεγχος των σφιγκτήρων πρέπει να είναι επιθυμία και επίτευγμα του παιδιού και όχι των γονέων του.

Ø  Πρόκειται για μια φυσιολογική διαδικασία και όχι εστία διαμάχης με το παιδί.

Ο έλεγχος των σφιγκτήρων και η αναπτυξιακή ετοιμότητα έρχονται συνήθως μετά τα δεύτερα γενέθλια. Μην βιάζεστε.

Για να μπορέσει το παιδί σας να αρχίσει την εκπαίδευση για τουαλέτα, θα πρέπει να έχει αποκτήσει κάποιες δεξιότητες όπως:

ü  Να μπορεί να τρέχει, να σκαρφαλώνει, να ανεβαίνει ένα σκαλάκι, να κατεβάζει το παντελόνι ή το εσώρουχό του, να εκτελεί δύο εντολές μαζί, να χρησιμοποιεί μικρές φράσεις από δύο λέξεις μαζί, να μπορεί να καθίσει 3–5 λεπτά σε μια θέση, να θέλει να το αλλάζουν όταν λερώνεται και επιπλέον να θέλει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες σας και να σας ευχαριστήσει.

ü  Να θέλει να χαίρεται την αυτονομία του και τη διαχείριση της καθημερινότητάς του.

ü  Να θέλει να μοιάσει σε σας, ως προς αυτές τις συνήθειες τουλάχιστον.

Σε αυτή την αναπτυξιακή στιγμή, η οποία έρχεται γύρω στα 2-2,5 χρόνια, το παιδί σας μπορεί νευρολογικά να ελέγξει τα αντανακλαστικά και τους σφιγκτήρες, τόσο της κύστης όσο και του εντέρου του.

Επιπρόσθετα όμως, εκτός από όλα αυτά που αποδεικνύουν την ετοιμότητά του, πρέπει να μην συμβαίνουν αλλαγές ή σημαντικά γεγονότα στη ζωή του ή τη ζωή της οικογένειάς του. Καλύτερα να αναβάλλετε τις διαδικασίες αγωγής στην τουαλέτα:

Ø  Εάν για κάποιο λόγο υπάρχει άγχος ή θλίψη στην οικογένεια.

Ø  Εάν γεννήθηκε το νέο σας μωρό.

Ø  Εάν ξεκινάει παιδικό σταθμό.

Ø  Εάν πρόσφατα πέρασε κάποια σοβαρή αρρώστια. 

Ø  Σε αλλαγή σπιτιού ή δωματίου ή ακόμα και κρεβατιού.

Ø  Σε αποχωρισμούς, ταξίδια.

Επίσης, αν σκέφτεστε να «κόψετε» την πιπίλα, το μπουκάλι ή τα υπολείμματα θηλασμού θα πρέπει να δείξετε υπομονή. Ένα-ένα !!!

Πως θα του μάθετε να χρησιμοποιεί το δοχείο ή την τουαλέτα;

Η διάρκεια της προσπάθειας για την εκπαίδευση της ημέρας είναι γύρω στους 3 μήνες, άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο.

Η προσπάθεια για τη νύχτα καλό είναι να γίνει 3–6 μήνες αργότερα. Οι μήνες χωρίς κρύο διευκολύνουν την όλη διαδικασία.

Όταν λοιπόν κρίνετε, με βάση τα προηγούμενα, ότι είναι η κατάλληλη στιγμή, έχετε υπομονή και ακολουθήστε τα εξής βήματα:

·         Συζητήστε το μαζί του. Μπορείτε να του πείτε ότι τώρα που μεγάλωσε μπορεί να βγάλει τις πάνες, όπως τα μεγαλύτερα παιδιά που ξέρει, και να χρησιμοποιεί τουαλέτα όπως εσείς.

·         Δείξτε του πώς εσείς πηγαίνετε στην τουαλέτα. Είναι καλύτερο αυτό να το κάνει ο γονέας με παιδιά του ίδιου φύλου και είναι καλύτερα να έχει αρχίσει να θέλει να σας μοιάσει.

·         Αγοράστε μαζί με το παιδί σας το δοχείο του (γιο- γιό) ώστε να του αρέσει. Το δοχείο καταρχήν μπορεί να βρίσκεται στο δωμάτιό του, στο σαλόνι ή στην τουαλέτα.

·         Αν αρνηθεί, σεβαστείτε το. Αποσύρετε το δοχείο και δοκιμάστε μετά από 1-2 μήνες.

·         Μερικά παιδιά δεν θέλουν το δοχείο και προτιμάνε τη λεκάνη. Στην περίπτωση αυτή αγοράστε ένα ειδικό στεφάνι, ώστε να μικραίνει η διάμετρος και ένα ειδικό σκαλοπατάκι ώστε να πατάει τα πόδια του.

·         Ενισχύστε το να κάθεται με τα ρούχα του για ένα μικρό διάστημα χωρίς πίεση. 

·         Στη συνέχεια, ενθαρρύνετέ το να χρησιμοποιεί το δοχείο χωρίς ρούχα. Δείξτε του πώς να κρατάει τα πόδια του λυγισμένα προς την κοιλιά του και όχι τεντωμένα. Αυτό βοηθάει πολύ το άδειασμα τόσο της κύστης όσο και του εντέρου.

·         Επιβραβεύστε το όταν έχετε αποτέλεσμα, αλλά μην περιμένετε αποτελέσματα από την αρχή.

·         Αγοράστε μερικά εσώρουχα σαν του μπαμπά ή σαν της μαμάς, ανάλογα με το φύλο. Αυτό θα σας βοηθήσει πολύ γιατί θα το κάνει να χαρεί για το μεγάλωμά του που θα το βοηθήσει να σας μοιάσει.

·         Βγάλτε τις πάνες την ημέρα και βάλτε του τα καινούρια του εσώρουχα. Θα πρέπει να του θυμίζετε να επισκέπτεται την τουαλέτα σε τακτά διαστήματα. Προτρέψτε το με ευχάριστο και συμπαθητικό τρόπο. Πείτε του: «έλα, να βγάλουμε τα ρούχα». Βοηθείστε το στην αρχή και μείνετε μαζί του όση ώρα θέλει ή χρειάζεται.

·         Το πιθανότερο είναι τις πρώτες μέρες να ξεχνιέται. Δεν πειράζει.

·         Επιβραβεύστε την «επιτυχία» και μην αποδοκιμάζετε την «αποτυχία». Εκφράσεις που σας μοιάζουν συμπαθητικές και υποστηρικτικές όπως: «την άλλη φορά θα τα καταφέρεις» καμιά φορά λειτουργούν αποδοκιμαστικά. Χαλαρώστε πραγματικά και πείτε του: Δεν πειράζει.

·         Η ιεροτελεστία του αδειάσματος στη λεκάνη πρέπει να γίνει με τη σύμφωνη γνώμη του παιδιού. Τα «τσίσια και τα κακά» είναι κάτι δικό του και θέλει να ξέρει τι θα γίνουν και που πηγαίνουν. Ρωτήστε το, «Τι λες, να τα αδειάσουμε; Να τραβήξουμε το νερό;»

·         Πρέπει να είστε έτοιμοι να απαντήσετε στην ερώτηση «που πηγαίνουν;», ιδίως για «τα κακά». Μια απάντηση όπως «σε μια μακρινή θάλασσα» είναι αληθινή, αθώα και δεν φοβίζει τα παιδιά.

·         Μην υπερβάλλετε σε έκφραση αηδίας για την όψη ή τη μυρωδιά των κενώσεων. Θυμηθείτε: είναι κάτι δικό τους και το συμπαθούν. Επίσης, δεν είναι καλό να εξελιχθεί προς το είδος του παιδιού που σιχαίνεται τα πάντα.

·         Εξηγήστε του ότι τα «τσίσια» είναι το νερό που πίνουμε και τα «κακά» τα φαγητά που το σώμα μας δεν τα χρειάζεται. Βοηθάει να τα αποχωριστούν.

·         Μην στερήσετε τίποτε από το παιδί σας επειδή δεν μπορεί ή δεν θέλει να χρησιμοποιήσει το δοχείο ή τη λεκάνη. Διατηρείστε το χαμόγελο και το γλυκό σας ύφος απέναντί του. Τιμωρίες ή αποδοκιμασίες δεν έχουν καμία θέση.

Πώς βγαίνει η βραδινή πάνα;

Θα χρειαστεί να περάσει λίγος χρόνος μέχρι να προσπαθήσετε να βγάλετε τη βραδινή πάνα.

Αν το παιδί σας συνηθίζει να μένει κάποιες νύχτες στεγνό ως το πρωί, αυτό σημαίνει ότι είναι έτοιμο.

·         Πρέπει να φροντίζετε κάθε βράδυ να πηγαίνει στην τουαλέτα πριν πάει για ύπνο.

·         Στρώστε το κρεβάτι με αδιάβροχο ύφασμα κάτω από το σεντόνι, ώστε να μην στενοχωριέστε για τις απώλειες και οπλιστείτε με υπομονή. Τις πιο πολλές φορές όλα πάνε καλά.

Αρκετές φορές όμως η διαδικασία αργεί. Πολλά παιδιά –ιδίως αγόρια– αργούν πολύ να ελέγξουν τη βραδινή ούρηση.

·         Πέστε του ότι δεν είναι πρόβλημα και ότι αυτό συμβαίνει σε πολλά παιδιά.

·         Μη σχολιάζετε αρνητικά τις βρεγμένες νύχτες και μην υπερβάλλετε θετικά για τις στεγνές. 

·         Μη συγκρίνετε με άλλα παιδιά. Είναι ο ασφαλής τρόπος για να αργήσει να ελέγξει το νυχτερινό βρέξιμο.

·         Μην ξαναγυρίσετε στις πάνες για κανένα λόγο.

·         Στη χειρότερη περίπτωση, δοκιμάστε πριν πάτε εσείς για ύπνο να το σηκώσετε και να το βάλετε να ουρήσει.

·         Να είστε σίγουροι ότι δεν θα πάθει τίποτα αν μείνει τη νύχτα βρεγμένο.

·         Βοηθείστε τα πράγματα με πρακτικότητα. Εύκολα ρούχα, «έξυπνο» στρώσιμο του κρεβατιού με διπλό σεντόνι ώστε να μην παιδεύεστε όλοι μαζί στο άλλαγμα.

·         Το να το ξυπνάτε ή να ανάβετε τα φώτα για να το αλλάξετε δεν βοηθάει. Εξάλλου μέσα στη νύχτα και με την κούραση που έχετε, συχνά το ύφος σας ή η ένταση στην κίνηση του σώματός σας μπορεί να είναι πολύ αρνητικά απέναντι σε ένα παιδί που είναι έτοιμο να προσβληθεί.

Θυμηθείτε: ένα σημαντικό ποσοστό παιδιών –ιδίως αγόρια– στην ηλικία των 5 ή 6 χρόνων βρέχονται ακόμη χωρίς να υπάρχει κάτι παθολογικό.

Συζητείστε με τον παιδίατρο σας ό,τι σας προβληματίζει.

Πώς γίνεται ο έλεγχος των κενώσεων;

Τα παιδιά αυτής της ηλικίας, εξαιτίας τόσο νοητικών όσο και συναισθηματικών χαρακτηριστικών, δεν θέλουν να αφήσουν τα «κακά» τους να βγουν. Μερικές φορές σφίγγονται αντίστροφα ή κάθονται σε τέτοιες θέσεις ώστε να παρεμποδίζουν την αφόδευση. Πολλές φορές, ενώ έχουν μάθει να χρησιμοποιούν το δοχείο ή τη λεκάνη για την ούρηση, περιμένουν τη μεσημεριανή πάνα για να αδειάσουν το έντερό τους.

·         Υπάρχουν παιδιά που κρατούν τα κακά τους για μέρες και αποκτούν μεγάλη δυσκοιλιότητα. Τα κόπρανα σκληραίνουν και μεγαλώνουν, με αποτέλεσμα η αφόδευση να είναι συχνά πολύ επώδυνη. Αυτή η επώδυνη εμπειρία αναστέλλει τη διάθεση για αφόδευση και ένας φαύλος κύκλος εγκαθίσταται.

·         Εξηγείστε στο παιδί σας ότι τα κακά είναι τροφές που φάγαμε και το σώμα μας δεν τις χρειάζεται. Δεν είναι μέρος του σώματός μας. Βοηθάει να τα αποχωριστούν.

·         Μην σας νοιάζει αν θέλει πάνα για να κάνει τα κακά του για λίγο καιρό.

·         Υποστηρίξτε το να μοιάζει στη μαμά ή τον μπαμπά του με κάθε τρόπο. 

·        Φροντίστε με τη διατροφή του να έχει μαλακή κένωση. Πολλά υγρά, φρούτα και ιδιαίτερα δαμάσκηνα και ακτινίδια, λαχανικά, μαύρο ψωμί και τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες αντί για ρύζι και μακαρόνια. Χρησιμοποιείστε την ευρηματικότητά σας. Δαμάσκηνα σε φρουτόκρεμα, γιαούρτι με δαμασκηνόζουμο, κολοκύθι τριμμένο ή νιφάδες δημητριακών ολικής αλέσεως στα μπιφτέκια, πλιγούρι ή κουάκερ στη σούπα, στα γεμιστά και στα γιουβαρλάκια είναι μερικές ιδέες.

·         Μην λέτε «Φάε αυτό για να μαλακώσουν τα κακά σου». Είναι λόγος για να μην το φάει.

·         Μην αγχώνεστε, μην επιμένετε. Μην το κάνετε θέμα. Είναι μια φυσιολογική διαδικασία που πρέπει να γίνει χωρίς πολλά φορτία. Δύο μήνες μπρος-πίσω δεν κάνουν διαφορά.

·         Δείξτε συμπάθεια και κατανόηση χωρίς υπερβολή. Πρόκειται για κάτι παροδικό.

Πηγές

Ι. Brazelton (1962) Pediatrics 29:121-8

ΙΙ. Choby (2008) Am Fam Physician 78(9): 1059-64

ΙΙΙ. Stadtler (1999) Pediatrics 103:1359-68 

IV. Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού